Racen of redzaam zijn: de passendste methode om kinderen met dyslexie te leren lezen.
In onderwijsland is momenteel een discussie gaande over de manier waarop kinderen moeten leren lezen. In november 2024 publiceerde de gepensioneerde orthopedagoog Luc Koning zijn proefschrift, waarin hij pleitte voor een aanpak waarbij de nadruk op zo snel mogelijk lezen wordt verlegd naar snel genoeg lezen. Hij noemt dit redzaamheidslezen. De traditionele leesmethodes zijn vaak gericht op het zo snel mogelijk leren lezen van een aantal woorden of een tekst.
Dit wordt geoefend in de klas, bijvoorbeeld met een stopwatch of een zandloper. Maar ook bij de leestoetsen (DMT, AVI, EMT en Klepel) wordt gekeken naar de snelheid en accuratesse waarmee gelezen wordt. Bij de afname van deze toetsen geven we een specifieke instructie om zo snel en zo goed mogelijk te lezen. Hoe zit het nu met de verhoudingen tussen snelheid en accuratesse? En wat is belangrijker? In deze blog wil ik graag mijn ervaringen als dyslexiebehandelaar delen.
Zo snel mogelijk lezen
Veel leerlingen die starten met de dyslexiebehandelingen, willen graag zo snel mogelijk lezen. Maar omdat de decodering van de woorden (het omzetten van de letters naar klanken) veel tijd kost, gaan ze compenseren. En dat gebeurt op verschillende manieren. Sommige leerlingen gaan raden. Bij deze leerlingen zie je dat ze bij het lezen van een tekst afwijken van wat er staat en op een gegeven moment zijn ze de draad van de tekst compleet kwijt. Ik heb ook leerlingen die juist op een voor hen vertrouwde strategie terugvallen. Een van mijn leerlingen spelde bijvoorbeeld alle woorden, juist omdat ze snel wilde lezen. Dat deze strategie uiteindelijk meer tijd kost, had deze leerling niet in de gaten.
Bij deze radende en spellende leerlingen raad ik meestal aan om rust te nemen tijdens het lezen. Het is niet erg om de tijd te nemen om te kijken wat er staat als je dat nodig hebt. Bij de meeste kinderen die ik in behandeling heb, focussen we eerst op nauwkeurigheid. Daarbij maken we juist vaak gebruik van teksten die boven hun AVI frustratieniveau liggen, maar aansluiten bij de interesse van de leerling. Omdat we oefenen in een een-op-een-situatie kan ik hen helpen met de moeilijke woorden. Als de nauwkeurigheid voldoende is, verleggen we de focus naar kilometers maken met hardop lezen. En door het vele oefenen lukt het de leerlingen uiteindelijk om de woorden steeds sneller te decoderen, waardoor het tempo automatisch omhoog gaat.
Uitvallen op leestempo
Ik kom ook leerlingen tegen die juist moeite hebben met het leestempo. Zij lezen heel nauwkeurig, maken niet tot nauwelijks fouten bij het lezen. Maar bij de leestoetsen vallen ze uit op het leestempo. Ze kunnen vaak moeilijke teksten aan, maar hebben daar te veel tijd voor nodig. En dat heeft ook weer consequenties voor hun algemene schoolprestaties. Want omdat ze niet snel genoeg lezen, komt hun werk niet af. Een van deze leerlingen zei eens tegen mij: “Ik wil niet sneller lezen, want dan ga ik fouten maken.” Daardoor bleef deze leerling op AVI E4 steken. Terwijl er echt meer in zat! Bij deze leerlingen is het wel zinvol om te oefenen met tempo. En dan kan het lezen met een timer een goed hulpmiddel zijn.
Ik kan heel goed meevoelen met het pleidooi van Luc Koning om minder nadruk te leggen op het leestempo. Bij veel leerlingen werkt dit, is mijn ervaring. Maar er zijn ook leerlingen die juist uitgedaagd moeten worden op leestempo.
In de dyslexiebehandelingen kunnen we voorlopig onze aanpak afstemmen op de individuele behoefte van het kind. Ook in de hulpplannen voor leerlingen die uitvallen kan hier ruimte voor zijn. Zo krijgt elk kind de best mogelijke hulp met de kennis die we nu hebben.
