Hoe help je een leerling met een negatief zelfbeeld?
Tips voor school en thuis
Wat is een negatief zelfbeeld?
Een negatief zelfbeeld ontstaat wanneer een kind zichzelf voortdurend beoordeelt als “niet goed genoeg.” Voor kinderen met ADHD, autisme of andere problematiek speelt negatieve feedback hierin vaak een grote rol. Deze kinderen krijgen regelmatig opmerkingen over hun gedrag of prestaties, wat ervoor kan zorgen dat ze gaan geloven dat ze lastig, dom of ongewenst zijn. Dit maakt het moeilijk om positief naar zichzelf te kijken.
Waargebeurd: ‘De jongen die weer in zichzelf ging geloven’
Een jongen van 10 jaar, onlangs gediagnosticeerd met ADHD, worstelde met zijn zelfbeeld. Hij voelde zich dom en dacht dat iedereen dit ook vond. Zijn drukke gedrag zorgde vaak voor straf, zowel thuis als op school. In de klas was hij vaak storend, wat de relatie met zijn klasgenoten verslechterde. Tijdens de pauzes wist hij zich moeilijk in te voegen in groepjes en werd hij regelmatig buitengesloten.
Om hem te helpen, startten we met een eenvoudige, maar krachtige oefening: een tekening van zichzelf maken met daarin zijn goede eigenschappen. In het begin was dit lastig—hij kon niets bedenken wat hij goed deed. Door dit met hulp van ouders en zijn juf te herhalen, kon hij uiteindelijk steeds meer positieve eigenschappen benoemen. Zo begon hij zijn eigen sterke kanten te zien.
Wat een echte eyeopener was voor deze jongen was het samen op zoek gaan naar bekende mensen met ADHD. Hier zaten voor hem een aantal inspirerende voorbeelden bij, waar hij zich aan kan spiegelen en optrekken. Hij zag zo dat ADHD geen beperking hoeft te zijn voor succes.
Daarnaast vroegen we zijn ouders en leerkracht om minder de nadruk te leggen op negatief gedrag en meer te focussen op wat goed ging. Positieve bekrachtiging, zoals het belonen van gewenst gedrag, werd een belangrijk onderdeel van de aanpak. Ook stimuleerden we ouders om leuke momenten met hem te creëren, zoals samen bakken. Hoewel moeder hier in het begin tegenop zag vanwege de rommel, bleek het uiteindelijk juist een waardevolle ervaring voor beiden.
Een ander belangrijk onderdeel was het verbeteren van de relatie met zijn klasgenoten. In overleg met hem en de school besloot hij een spreekbeurt te houden over ADHD. Samen werkten we aan een PowerPointpresentatie, waarin hij niet alleen uitlegde wat ADHD is, maar ook wat dit voor hem persoonlijk betekende. Dit zorgde voor meer begrip in de klas en gaf hem een gevoel van trots, omdat hij ontdekte dat hij goed was in het maken van visueel aantrekkelijke presentaties.
Hoewel niet alle problemen waren opgelost, raakte deze jongen uit de negatieve spiraal. Hij leerde zichzelf weer als waardevol zien en de relatie met zijn ouders werd positiever.
Hoe kun je een kind met een negatief zelfbeeld helpen?
- Stap eens in de schoenen van het kind: Hoe is het om in de loop van de dag meerdere afwijzingen te krijgen zonder bevestiging. Oefen jezelf in empathie. en stel je voor hoe het is om hem te zijn. Probeer negatief gedrag waar mogelijk te negeren. Vaak zijn we geneigd te kijken wat er mis gaat, dat te bestraffen. Soms is dit wel nodig, maar maak dan wel duidelijk wat je van het kind verwacht.
- Focus op wat goed gaat: Kinderen met een negatief zelfbeeld horen vaak wat niet goed gaat. Draai dit om en benadruk juist de momenten waarop ze succesvol zijn. Maak eventueel gebruik van een beloningssysteem om positief gedrag te stimuleren.
- Werk aan zelfinzicht: Laat het kind reflecteren op zijn/haar sterke eigenschappen. Dit kan via eenvoudige opdrachten, zoals het maken van een tekening of het vragen aan mensen in de omgeving wat ze leuk vinden aan het kind.
- Vergroot het begrip in de omgeving: Door open te zijn over bijvoorbeeld ADHD via een spreekbeurt of een groepsgesprek, kunnen klasgenoten en andere betrokkenen meer begrip krijgen. Dit helpt om het kind beter te ondersteunen en minder te stigmatiseren.
- Creëer positieve ervaringen: Leuke, ontspannen activiteiten, zoals samen koken, fietsen of spelen, kunnen de band tussen ouder en kind versterken en zorgen voor positieve herinneringen.
- Bied psycho-educatie: Uitleg over de problematiek helpt kinderen zichzelf beter begrijpen. Wanneer ze zien dat ze niet “dom” of “lastig” zijn, maar simpelweg anders denken of doen, versterkt dit hun zelfbeeld.
Tot slot
Een negatief zelfbeeld ombuigen kost tijd en aandacht, maar met een gerichte aanpak kun je een wereld van verschil maken. Door te focussen op wat goed gaat, samen te werken aan zelfinzicht en positieve ervaringen te creëren, kun je kinderen laten zien hoe waardevol ze zijn.